IPET i WOPFU – PRAKTYCZNE TIPY NA SPEŁNIENIE WYMAGAŃ FORMALNYCH.

Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (IPET) i Wielospecjalistyczna Ocena Poziomu Funkcjonowania Ucznia (WOPFU) to fundamenty pracy z uczniami z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Każdy uczeń jest wyjątkowy i wymaga wsparcia dostosowanego do swoich możliwości oraz trudności. IPET i WOPFU pomagają zaplanować działania, które najlepiej odpowiadają na te potrzeby.

Czy masz pewność, że IPET i WOPFU w Twojej szkole/ placówce spełniają wszystkie wymogi formalne i skutecznie wspierają rozwój uczniów? Sprawdź to !

Wskazówki praktyczne : Jak spełnić wymagania formalne dotyczące IPET i WOPFU?

1. Terminy opracowania dokumentów

• WOPFU i IPET należy opracować w ciągu 30 dni od otrzymania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.
• Data opracowania dokumentu musi być jasno wskazana.
• Program przygotowuje się na czas obowiązywania orzeczenia, jednak nie dłużej niż na etap edukacyjny.
• Terminy opracowania:
• Do 30 września, jeśli uczeń rozpoczyna naukę od początku roku szkolnego.
• W ciągu 30 dni od złożenia orzeczenia w przedszkolu, szkole lub innej placówce.
• Pamiętaj o przestrzeganiu tych terminów, aby dokumenty spełniały wymagania formalne!

2. Powiązanie WOPFU z IPET

• Prosta zasada: Najpierw WOPFU, potem IPET
• IPET musi być oparty na zaleceniach z WOPFU. Dlatego najpierw trzeba przeprowadzić WOPFU, aby określić, jakie wsparcie jest potrzebne.
• W dokumentach powinny być podane jasne daty, pokazujące, kiedy i w jakiej kolejności wykonano poszczególne kroki. Harmonogram działań musi być przejrzysty i zgodny z przepisami.

3. Ewaluacja

• WOPFU i IPET powinny być oceniane i aktualizowane w miarę potrzeb, ale nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym. Co podlega ewaluacji w WOPFU i IPET?
• Podczas ewaluacji zespół ocenia:
• Postępy ucznia:
  • W jakim stopniu osiągnął cele określone w IPET.
  • Rozwój umiejętności i kompetencji zgodnie z założeniami programu.
• Efektywność wsparcia:
  • Czy zastosowane metody i formy pracy są skuteczne.
  • Czy dostosowania (np. formy zajęć, materiały dydaktyczne) wspierają potrzeby ucznia.
• Zakres wsparcia:
  • Czy ilość i rodzaj zajęć specjalistycznych są wystarczające.
  • Czy potrzeby ucznia zmieniły się i wymagają dodatkowego wsparcia.
• Współpraca z uczniem i rodzicami:
  • Jakie efekty przynosi zaangażowanie ucznia i rodziny w realizację programu.
• Dostosowanie programu do bieżących potrzeb:
  • Czy IPET wymaga modyfikacji na podstawie nowych obserwacji i WOPFU.
• Ewaluacja pozwala upewnić się, że program jest dobrze dopasowany do potrzeb ucznia i wspiera jego rozwój.

4. Data orzeczenia i wpływu do placówki

• W IPET należy odnotować datę wydania orzeczenia oraz datę jego wpływu do placówki. Warto wpisać datę wpływu orzeczenia do szkoły/placówki również na stronie tytułowej orzeczenia. Informacje te pozwalają zachować ciągłość działań i są niezbędne z punktu widzenia formalności.

5. Przekazanie kopii WOPFU i IPET rodzicom

• WOPFU i IPET powinny zawierać zapis, że rodzice (lub opiekunowie prawni) otrzymali jego kopię. Warto uwzględnić datę przekazania oraz uzyskać podpis rodziców( prawnych opiekunów) potwierdzający odbiór.

Wskazówki na spełnienie wymagań formalnych IPET

1. Uwzględnij dostosowanie programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, w szczególności przez zastosowanie odpowiednich metod i form pracy z uczniem

Dostosowanie programu wychowania przedszkolnego i wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia polega na modyfikacji treści, metod i form pracy w sposób umożliwiający uczniowi osiągnięcie maksymalnych postępów zgodnie z jego możliwościami psychofizycznymi. Obejmuje to dostosowanie zakresu materiału, tempa nauczania oraz wykorzystanie technologii wspierających (np. AAC).

Metody pracy powinny być indywidualizowane, obejmować podejście multisensoryczne, zajęcia praktyczne i elastyczne formy oceniania. Dla uczniów z trudnościami komunikacyjnymi lub sensorycznymi należy stosować specjalistyczne narzędzia, jak język migowy czy system Braille’a. Praca indywidualna lub w małych grupach, dostosowanie przestrzeni edukacyjnej oraz wspieranie kompetencji społecznych i emocjonalnych ucznia to kluczowe elementy.

Proces dostosowywania wymaga stałego monitorowania skuteczności i modyfikacji, uwzględniając diagnozę zespołu specjalistów oraz zalecenia z orzeczenia. Celem jest stworzenie optymalnych warunków edukacyjnych sprzyjających rozwojowi każdego ucznia.

2. Określ zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów

Ten element IPET odnosi się do współpracy wszystkich osób zaangażowanych w proces edukacyjno-terapeutyczny ucznia. Celem jest zapewnienie spójności podejmowanych działań, które mają wspierać funkcjonowanie ucznia w szkole lub przedszkolu, a także w jego otoczeniu społecznym. Działania te powinny być dostosowane do potrzeb wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego i obejmować:

1. Wspólne planowanie pracy – nauczyciele, specjaliści (np. logopeda, pedagog, psycholog) oraz, w przypadku ośrodków, wychowawcy grup wychowawczych powinni opracować i realizować zintegrowany plan wsparcia ucznia.
2. Komunikacja i metody alternatywne (AAC) – jeśli uczeń ma trudności w komunikacji, należy wdrożyć wspomagające i alternatywne metody komunikacji (np. obrazkowe systemy PECS, komunikatory elektroniczne), by wspierać jego uczestnictwo w życiu szkoły.
3. Działania rewalidacyjne, resocjalizacyjne lub socjoterapeutyczne:
   • Rewalidacyjne: wspieranie uczniów z niepełnosprawnościami, np. rozwój umiejętności społecznych i komunikacyjnych.
   • Resocjalizacyjne: pomoc uczniom niedostosowanym społecznie, np. poprzez wzmacnianie odpowiedzialności i budowanie więzi z rówieśnikami.
   • Socjoterapeutyczne: wsparcie uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym, np. przez zajęcia rozwijające empatię i współpracę w grupie.
4. Rozwój uczestnictwa w życiu społecznym i edukacyjnym – działania powinny wzmacniać zaangażowanie ucznia w życie klasy i szkoły, pomagając mu budować relacje z rówieśnikami i pokonywać trudności adaptacyjne.

Punkt ten wymaga, by działania były nie tylko indywidualnie dostosowane, ale również spójne i ukierunkowane na wspieranie ucznia we wszystkich aspektach jego funkcjonowania. Regularna komunikacja między nauczycielami, specjalistami i rodzicami jest kluczowa dla skutecznej realizacji tego punktu.

Uwzględnij charakter działań specjalistycznych

Określ szczegółowo, jakie działania są realizowane w zależności od potrzeb ucznia:

• Rewalidacyjne – dla uczniów z niepełnosprawnościami,
• Resocjalizacyjne – dla uczniów niedostosowanych społecznie,
• Socjoterapeutyczne – dla uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

3. Wskazanie form i okresu udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiaru godzin w IPET

Ten element IPET określa szczegółowo, jakie formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej będą realizowane w pracy z uczniem oraz przez jaki czas i z jaką intensywnością będą one prowadzone. Zapis ten powinien uwzględniać zarówno indywidualne potrzeby ucznia, jak i przepisy prawa dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej (art. 47 ust. 1 pkt 5 ustawy). Zaznacz, jakie formy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego będą realizowane (np. zajęcia korekcyjno- kompensacyjne, terapia logopedyczna) i określ, ile godzin tygodniowo lub miesięcznie zostanie na nie przeznaczone. Nie myl w tym punkcie zajęć w ramach pomocy psychologiczno- pedagogicznej z zajęciami rewalidacyjnymi! Na zajęcia rewalidacyjne przyjdzie pora w innym punkcie IPET.

5. Określenie działań wspierających rodziców ucznia i zakres współdziałania z instytucjami zewnętrznymi w IPET

W IPET należy uwzględnić działania wspierające rodziców oraz określić zakres współpracy z instytucjami zewnętrznymi, aby zapewnić kompleksowe wsparcie ucznia. Rodzice jako kluczowi partnerzy w procesie edukacyjno-terapeutycznym, mogą korzystać z regularnych konsultacji, warsztatów edukacyjnych, porad psychologicznych czy materiałów szkoleniowych. Celem tych działań jest lepsze przygotowanie ich do wspierania dziecka w domu i w środowisku szkolnym.

Integralnym elementem IPET jest również współpraca z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi i specjalistycznymi, które pomagają w diagnozie oraz wsparciu terapeutycznym ucznia. Współpraca może obejmować udział specjalistów poradni w ewaluacji IPET, konsultacje zespołu nauczycieli i specjalistów czy korzystanie z zaleceń zawartych w orzeczeniach.

Ważnym aspektem jest także zaangażowanie innych instytucji, takich jak placówki doskonalenia nauczycieli, organizacje pozarządowe, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze czy socjoterapeutyczne. Instytucje te mogą wspierać zarówno ucznia, jak i szkołę, np. poprzez organizację dodatkowych zajęć, szkoleń czy udostępnianie specjalistycznych materiałów.

Wszystkie działania powinny być skoordynowane, a ich realizacja zaplanowana w harmonogramie. Dzięki temu możliwe jest efektywne wspieranie rozwoju ucznia, a także zapewnienie spójności w podejmowanych działaniach edukacyjno-terapeutycznych.

6. Zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne, socjoterapeutyczne i inne zajęcia w IPET

6.1 Zajęcia rewalidacyjne

Te zajęcia są skierowane do uczniów z niepełnosprawnościami i mają na celu rozwijanie ich umiejętności w takich obszarach, jak:

• Komunikacja – np. nauka języka migowego, rozwijanie umiejętności mówienia, korzystanie z alternatywnych metod komunikacji (AAC).
• Orientacja przestrzenna – w przypadku uczniów niewidomych, nauka poruszania się z wykorzystaniem pomocy technicznych lub nauka systemu Braille’a.
• Umiejętności społeczne i emocjonalne – wsparcie w radzeniu sobie z emocjami, nauka współpracy i budowania relacji z rówieśnikami.
• i inne zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego i WOPFU
• Nie warto sugerować się programem rewalidacji innego ucznia, ponieważ:
• Szczegółowy zakres rewalidacji dla każdego ucznia jest zawsze zawarty w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego oraz w WOPFU (Wielospecjalistycznej Ocenie Poziomu Funkcjonowania Ucznia).
• Każde dziecko ma inne potrzeby, mocne strony i trudności, które wymagają indywidualnego podejścia. Dlatego program rewalidacji jest tworzony z myślą o konkretnym uczniu, a kopiowanie rozwiązań innych może nie przynieść oczekiwanych efektów.
• Pamiętaj! Nie każdy program rewalidacji sprawdzi się u innego ucznia, ponieważ:
• Orzeczenie i WOPFU wskazują unikalne potrzeby i cele edukacyjne.
• Indywidualizacja to podstawa skutecznej pracy z uczniem o specjalnych potrzebach.
• Powielanie programów może prowadzić do pominięcia kluczowych obszarów rozwoju dziecka.
• Stwórz program rewalidacji zgodny z wytycznymi dla danego ucznia, uwzględniając jego osobiste możliwości i cele rozwojowe.

6.2 Zajęcia resocjalizacyjne

Przeznaczone dla uczniów niedostosowanych społecznie, te zajęcia mają na celu m.in.:

• Poprawę funkcjonowania ucznia w środowisku rówieśniczym i szkolnym.
• Kształtowanie postaw odpowiedzialności, współpracy i szacunku dla norm społecznych.
• Wzmacnianie pozytywnego stosunku do edukacji oraz przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym.

6.3 Zajęcia socjoterapeutyczne

Socjoterapia jest skierowana do uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym i obejmuje m.in.:

• Budowanie umiejętności rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
• Pracę nad poprawą samooceny oraz poczuciem własnej wartości.
• Rozwój umiejętności interpersonalnych, takich jak empatia czy asertywność.

7. Inne zajęcia dostosowane do indywidualnych potrzeb

W zależności od diagnozy i zaleceń w orzeczeniu, w IPET można uwzględnić zajęcia, które wspierają rozwój w dodatkowych obszarach, np.:

• Zajęcia terapeutyczne dla uczniów z autyzmem, ukierunkowane na rozwój komunikacji i interakcji społecznych.
• Zajęcia wyrównawcze dla uczniów z trudnościami w nauce, mające na celu opanowanie podstawowych umiejętności, np. czytania, pisania czy liczenia.
• Zajęcia ruchowe, które wspierają rozwój motoryki u uczniów z niepełnosprawnością fizyczną.

8. Doradztwo zawodowe

W przypadku uczniów klas VII i VIII szkoły podstawowej, branżowych szkół I stopnia, liceów ogólnokształcących i techników, IPET powinien uwzględniać:

• Zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego – pomoc w rozpoznawaniu zainteresowań, talentów i możliwości zawodowych ucznia.
• Wsparcie w wyborze kierunku kształcenia – działania mające na celu zapoznanie ucznia z różnymi ścieżkami edukacyjnymi i zawodowymi.

Zajęcia te powinny być realizowane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zgodnie z przepisami prawa, i mieć na celu przygotowanie ucznia do świadomego planowania swojej przyszłości zawodowej.

9. Uwzględnij zakres współpracy nauczycieli i specjalistów, a w przypadku ośrodków, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 5–9 – także
wychowawców grup wychowawczych, z rodzicami ucznia w realizacji przez przedszkole, oddział przedszkolny
w szkole podstawowej, inną formę wychowania przedszkolnego, szkołę lub ośrodek zadań wymienionych w § 5;

W ramach realizacji założeń programu ważne jest zbudowanie stałej współpracy pomiędzy nauczycielami, specjalistami a rodzicami. Celem tej współpracy jest zapewnienie spójności działań, które wspierają rozwój dziecka zarówno w środowisku szkolnym, jak i domowym.

Rodzice powinni być regularnie informowani o postępach swojego dziecka oraz zachęcani do zaangażowania w planowanie i realizację działań edukacyjnych oraz wychowawczych. Wspólne rozmowy, konsultacje czy organizowanie warsztatów dla opiekunów pozwalają na lepsze zrozumienie potrzeb dziecka i podjęcie odpowiednich działań wspierających.

W sytuacjach, gdy dziecko uczęszcza do specjalnych placówek lub ośrodków, współpraca z rodziną jest jeszcze bardziej intensywna. Spotkania z osobami odpowiedzialnymi za pracę wychowawczą pozwalają omówić zachowanie i potrzeby dziecka oraz zaplanować odpowiednie działania, które wspólnie będą realizowane w placówce i w domu.

Taka współpraca to proces ciągły, wymagający zaangażowania obu stron i wzajemnego zaufania. Aby była skuteczna, warto zaplanować regularne spotkania, indywidualne konsultacje oraz wymianę doświadczeń. Wszystkie ustalenia powinny być jasno komunikowane, aby obie strony mogły działać wspólnie na rzecz wsparcia dziecka.

10. Dostosowanie warunków organizacji kształcenia dla uczniów z niepełnosprawnościami

Dostosowanie warunków kształcenia dla uczniów z niepełnosprawnościami polega na uwzględnieniu ich indywidualnych potrzeb i możliwości w procesie edukacyjnym. W zależności od rodzaju niepełnosprawności, działania te obejmują różnorodne rozwiązania wspierające, które umożliwiają uczniowi pełne uczestnictwo w zajęciach szkolnych.

Przykładowe rozwiązania organizacyjne i techniczne

• Dostosowanie przestrzeni edukacyjnej: Zapewnienie dostępu do pomieszczeń bez barier architektonicznych, takich jak podjazdy, windy czy dostosowane łazienki, a także organizacja stanowisk pracy ucznia w sposób ułatwiający funkcjonowanie.
• Technologie wspomagające: Wykorzystanie specjalistycznego sprzętu i oprogramowania, np. komputerów z funkcją powiększania tekstu dla uczniów słabowidzących, urządzeń do komunikacji alternatywnej (AAC), systemów dźwiękowych dla uczniów niedosłyszących, czytników ekranu, a także drukarek Braille’a.
• Materiały dydaktyczne: Dostosowanie podręczników i materiałów edukacyjnych, np. ich druk w większym formacie, przygotowanie wersji cyfrowych lub tłumaczenie treści na język migowy.

Indywidualne podejście do organizacji zajęć

Dla dzieci z trudnościami w koncentracji możliwe jest organizowanie przerw w pracy lub dostosowanie tempa nauczania.

W przypadku uczniów z trudnościami ruchowymi, zajęcia mogą być organizowane w salach, które są łatwo dostępne.

Uczniowie niewidomi lub słabowidzący mogą korzystać z dodatkowych godzin na naukę systemu Braille’a lub rozwijanie orientacji przestrzennej.

11. Uwzględnij dostosowanie warunków kształcenia

Wskaż, jak dostosowane zostaną warunki organizacji kształcenia, w tym:

• Wykorzystanie technologii wspierających,
• Dostosowanie przestrzeni edukacyjnej,
• Specjalistyczne pomoce dydaktyczne.

12. Zajęcia indywidualne lub w małych grupach

Dla dzieci, które potrzebują szczególnego wsparcia w nauce i rozwoju, istotne jest odpowiednie dopasowanie form zajęć. Mogą one odbywać się indywidualnie lub w niewielkich grupach, w zależności od potrzeb i możliwości ucznia. Decyzja o wyborze formy powinna wynikać z obserwacji oraz rekomendacji specjalistów.Zajęcia indywidualne i w małych grupach realizowane są w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb uczniów, z pełnym uwzględnieniem wymagań podstawy programowej. W przypadku zajęć indywidualnych nauczyciel lub specjalista skupia się na pracy z jednym uczniem, dostosowując treści, metody i środki dydaktyczne do jego możliwości. Dzięki temu dziecko ma szansę opanować materiał programowy w tempie odpowiadającym jego potrzebom oraz rozwijać umiejętności wymagające szczególnej uwagi.

Zajęcia w małych grupach łączą realizację treści podstawy programowej z rozwijaniem umiejętności współpracy i komunikacji. Dzięki kameralnej formie pracy uczniowie mogą uczyć się w środowisku wspierającym, które sprzyja zarówno nauce, jak i budowaniu relacji z rówieśnikami. Treści są przekazywane w sposób zindywidualizowany, ale uwzględniają interakcję i wymianę doświadczeń między uczestnikami.

Obie formy pracy umożliwiają realizację celów programowych w sposób elastyczny, dopasowany do możliwości psychofizycznych ucznia, przy jednoczesnym wspieraniu jego rozwoju edukacyjnego i społecznego.

Zajęcia indywidualne i w małych grupach organizowane są na podstawie zaleceń zawartych w wielospecjalistycznej ocenie poziomu funkcjonowania ucznia (WOPFU) lub orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego